Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne zadane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. W rezultacie 2 maja 2015 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 156, § 2 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP (sygn.: P 46/13).

Do tej pory, zgodnie z art. 156, § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, nie stwierdzano nieważności decyzji, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne. Przepis ten dotyczył decyzji wymienionych w art. 156, § 1, pkt: 1, 3, 4 i 7 kpa. To ograniczenie czasowe nie obejmowało jednak decyzji, która została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa. Pytający sąd miał w związku z tym wątpliwość co do tego, czy regulacja, która dopuszcza stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, bez względu na to, jaki okres upłynął od jej doręczenia lub ogłoszenia, jest zgodna z zasadą pewności prawa oraz zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Przed Trybunałem Konstytucyjnym stanęło więc trudne zadanie rozważenia relacji pomiędzy zasadą praworządności, z której wynika potrzeba eliminacji z obrotu wadliwych decyzji administracyjnych, a zasadą pewności prawa i zasadą zaufania, z którymi wiąże się reguła trwałości decyzji administracyjnej, wynikającymi z art. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny uznał, iż zasada praworządności nie uzasadnia stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, jeżeli decyzji tej towarzyszyło przez kilkadziesiąt lat domniemanie zgodności z prawem i  wywołała ona skutki polegające na nabyciu prawa lub ukształtowaniu ekspektatywy nabycia praw. Trybunał podkreślił przy tym, że zasada praworządności służy realizacji zasady pewności prawa i ma w stosunku do niej charakter instrumentalny. Stwierdzenie nieważności decyzji, które może powodować zmianę ukształtowanej od kilkudziesięciu lat sytuacji prawnej adresatów decyzji, nie służy realizacji zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady pewności prawa, wynikających z art. 2 ustawy zasadniczej. Należy przy tym pamiętać również o tym, że przesłanki uzasadniające stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej ukształtowały się w toku tworzenia się linii orzeczniczej sądów administracyjnych wiele lat po wydaniu tej decyzji i posiadają wciąż znamiona niedookreśloności.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego będzie oznaczał w praktyce to, że realizacja zasady działania organów państwa na podstawie prawa nie oznacza bezwzględnego obowiązku usuwania z obrotu wadliwej decyzji administracyjnej nadającej prawo lub jego ekspektatywę, a dodatkowo upłynął znaczący czas od jej wydania. Uzasadnione jest w tym przypadku ograniczenie zasady praworządności na rzecz stabilizacji sytuacji społeczno-gospodarczej, ukształtowanej za pomocą wadliwego aktu administracyjnego, a także na rzecz zasady zaufania obywatela do państwa.

Klaudia Kaniecka, Komitet Podatkowy Pracodawców RP